Isang maaliwalas na Linggo ng umaga sa Quiapo. Puno ng deboto ang simbahan, siksikan, mainit, at amoy pawis at sampaguita ang paligid. Sa gitna ng karamihan, dahan-dahang naglalakad si Lola Cely. Sa edad na walumpu, kuba na ang kanyang likod at mahina na ang kanyang mga tuhod. Simple lang ang kanyang suot—isang kupas na bestida na tinahi pa niya noong nakaraang dekada at isang pares ng tsinelas na pudpod na ang takong. Bitbit niya ang isang lumang bayong na naglalaman ng kanyang rosaryo, tubig, at kaunting barya na iaalay niya sa simbahan. Araw ng kaarawan ng kanyang anak na lalaki ngayon, at ang tanging regalo na maibibigay niya ay ang kanyang taimtim na panalangin para sa kaligtasan nito. Kahit hirap maglakad, pinilit niyang pumunta sa unahan, malapit sa altar, dahil naniniwala siya na mas dinidinig ang dasal kapag malapit ka sa Diyos.
Habang taimtim na nagdarasal si Lola Cely, biglang nagkaroon ng komosyon sa may pintuan. Pumasok ang isang grupo ng mga pulis, pinamumunuan ni Police Senior Master Sergeant Diaz. Kilala si Diaz sa lugar hindi dahil sa kabayanihan, kundi sa pagiging mainitin ang ulo at mapang-mata sa mahihirap. Dumating sila para i-clear ang area dahil may darating daw na “VIP Guest” na magsisimba. Agad na pinaalis ni Diaz at ng kanyang mga tauhan ang mga tao sa unahan. “Tabi! Tabi kayo! May dadating na opisyal! Doon kayo sa likod!” sigaw ni Diaz habang tinutulak ang mga tao. Ang karamihan ay sumunod dahil sa takot, pero si Lola Cely, dahil sa hina ng pandinig at lalim ng kanyang pagdarasal, ay hindi agad nakatayo. Nakaluhod pa rin siya, nakapikit, at bumubulong ng panalangin.
Nang makita ito ni Diaz, nagdilim ang kanyang paningin. Para sa kanya, ang isang gusgusing matanda sa unahan ay “eyesore” o sakit sa mata para sa bisita nila. Lumapit siya kay Lola Cely at kinalabit ito nang malakas. “Hoy, Lola! Bingi ka ba? Sabi nang umalis diyan eh! Doon ka sa labas magdasal! Ang baho-baho mo, nakakahiya ka sa bisita!” Nagulat si Lola Cely. Dahan-dahan siyang dumilat at nanginginig na tumingin sa pulis. “P-Pasensya na po, Sir. Ipinagdarasal ko lang po ang anak ko. Birthday po kasi niya. Saglit na lang po ito.”
“Wala akong pakialam sa anak mo!” sigaw ni Diaz. “Siguro holdaper o snatcher ‘yang anak mo kaya pinagdarasal mo! Umalis ka na sabi!” Hinawakan ni Diaz ang braso ni Lola Cely at marahas na hinila patayo. Dahil sa hina ng katawan, nawalan ng balanse ang matanda. Pero sa halip na alalayan, tinulak pa siya ni Diaz palayo. Bumagsak si Lola Cely sa malamig na sahig ng simbahan. “Aray ko po!” daing ng matanda habang sapo ang kanyang balakang. Nagkalat ang laman ng kanyang bayong—ang rosaryo, ang tubig, at ang kakarampot na barya.
Nagtinginan ang mga tao sa loob ng simbahan. Naawa sila sa matanda pero walang gustong kumibo. Takot sila sa mga pulis na may bitbit na baril at mukhang handang manakit. “Ano? Hihiga ka pa diyan?” bulyaw ulit ni Diaz. Sa sobrang inis na hindi agad makatayo ang matanda, ginawa niya ang bagay na nagpatigil sa paghinga ng lahat ng nakakita. Walang awang SINIPA ni Diaz ang binti ni Lola Cely at tinadyakan ang kanyang bayong palabas ng pinto. “Layas! Bago pa kita ipakulong sa vagrancy!” Umiiyak na gumapang si Lola Cely para kunin ang kanyang rosaryo. Ang puso niya ay durog na durog. Hindi dahil sa sakit ng katawan, kundi sa sakit ng pang-aalipusta. Naisip niya, “Ganito na ba kababa ang tingin nila sa akin? Tao rin naman ako.”
Habang pilit na itinatayo ni Lola Cely ang sarili sa tulong ng pader, biglang dumagundong ang paligid. Ang tunog ng mga sirena at wang-wang ay umalingawngaw. Huminto sa tapat mismo ng simbahan ang isang convoy ng limang itim na SUV at mga motorsiklo ng police escort. Agad na umayos ng tayo sina Sergeant Diaz. Inayos nila ang kanilang uniporme, pinakintab ang sapatos, at pumila para sumaludo. “Andiyan na si General!” bulong ni Diaz sa mga tauhan niya. “Ayusin niyo ang tayo niyo! Magpakitang-gilas tayo!” Tuwang-tuwa si Diaz. Inaasahan niyang mapupuri siya sa “paglilinis” at pagpapanatili ng seguridad sa simbahan.
Bumukas ang pinto ng pinaka-unang SUV. Bumaba ang isang lalaking nasa edad singkwenta, matikas ang pangangatawan, puno ng medalya ang dibdib, at may bitbit na awtoridad na kayang payukuin ang sinuman. Siya si Director General Alejandro “Alex” Montemayor, ang bagong Chief ng Philippine National Police (PNP). Kilala siya bilang “Bato ng Batas”—matigas sa mga kriminal, pero may pusong mamon sa mga naaapi. Ito ang kanyang kaarawan, at gaya ng nakaugalian, gusto niyang magsimba sa Quiapo kung saan siya lumaki bago siya naging matagumpay.
Nagmartsa si General Montemayor papasok ng simbahan. Sumaludo nang sabay-sabay sina Sergeant Diaz. “Good morning, Sir! Area is clear, Sir! Secure na secure po!” pagmamalaki ni Diaz habang nakangisi nang malapad. Pero hindi siya pinansin ng Heneral. Ang mga mata ni General Montemayor ay nakapako sa isang bagay sa sahig, malapit sa paanan ni Diaz. Nakita niya ang isang pamilyar na lumang bayong na may lamang rosaryo. Nakita niya ang isang matandang babae na nakalugmok sa gilid, umiiyak, at hinihimas ang namamagang binti.
Nanlaki ang mga mata ng Heneral. Tumigil ang kanyang mundo. Ang matapang na mukha ng Heneral ay napalitan ng matinding pag-aalala at galit. Mabilis pa sa kidlat, nilampasan niya ang nakasaludong si Diaz at tumakbo palapit sa matanda. Lumuhod ang Heneral sa maruming sahig, walang pakialam kung madumihan ang kanyang uniporme.
“Inay?!” sigaw ng Heneral na may halong takot. “Inay, anong nangyari? Bakit kayo nasa sahig?”
Narinig ng buong simbahan ang tawag na iyon. Parang binuhusan ng yelo si Sergeant Diaz. Ang kanyang ngisi ay napalitan ng pamumutla. Ang tuhod niya ay nagsimulang mangatog. Ang matandang tinulak, minura, at sinipa niya… ay ang INA ng pinakamataas na opisyal ng kapulisan sa buong bansa?
Dahan-dahang nag-angat ng tingin si Lola Cely. Kahit malabo ang mata, kilalang-kilala niya ang boses ng anak. “Alex… anak…” garalgal na iyak ni Lola. “Andito ka na pala. Pasensya ka na, anak. Hindi kita masasalubong nang maayos. Masakit ang binti ko. Sinipa ako ng pulis na ‘yan. Ang sabi niya, holdaper daw ang anak ko. Ang sabi niya, basura ako.”
Sa bawat salitang binitawan ni Lola Cely, parang bombang sumasabog sa pandinig ni General Montemayor. Dahan-dahang tumayo ang Heneral. Inalalayan ng kanyang mga aide si Lola Cely para paupuin. Humarap ang Heneral kay Sergeant Diaz. Ang mukha ni General Montemayor ay hindi maipinta. Kung nakakamatay lang ang tingin, kanina pa bangkay si Diaz. Ang buong simbahan ay natahimik. Ramdam nila ang galit ng isang anak na nakitang inapi ang kanyang ina.
“Sino…” mahina pero madiing tanong ng Heneral. “Sino ang gumawa nito sa Nanay ko?”
Walang sumagot. Nanginginig ang lahat ng pulis. Si Diaz ay halos maihi na sa kanyang pantalon. Ang pawis niya ay tumutulo nang malapot.
Lumapit ang Heneral kay Diaz, sobrang lapit na naaamoy na ni Diaz ang panganib. Hinawakan ng Heneral ang badge at nameplate ni Diaz. “Sergeant Diaz. Ikaw ba ang nag-clear ng area?”
“Y-Yes, Sir… O-Opo, Sir…” utal na sagot ni Diaz.
“Ikaw ba ang nagsabing holdaper ako? Ikaw ba ang sumipa sa ina ko?” tanong ulit ng Heneral, ang boses ay parang kulog bago bumagyo.
“Sir… h-hindi ko po alam… akala ko po pulubi… akala ko po…”
“PAK!”
Isang malakas na sampal ang dumapo sa mukha ni Diaz. Tumalsik ang kanyang sumbrero. Napasinghap ang lahat.
“Hindi mo alam?!” sigaw ng Heneral na umalingawngaw sa buong simbahan. “Kailangan mo bang malaman na Nanay ko siya bago mo siya respetuhin?! Ang unipormeng suot mo ay sagisag ng proteksyon, hindi ng pang-aabuso! Ang tungkulin mo ay maglingkod sa mamamayan, lalo na sa mga mahihirap at matatanda! Tapos ganyan ang gagawin mo? Sa loob pa ng simbahan?!”
Hinablot ng Heneral ang kwelyo ni Diaz. “Ang Nanay ko ang nagpalaki sa akin sa pagtitinda ng sampaguita sa simbahan na ito! Siya ang nagturo sa akin na maging marangal! Ang tinawag mong ‘basura’ at ‘mabaho’ ay ang babaeng dahilan kung bakit may Heneral sa harap mo ngayon! Kung kaya mong gawin ‘to sa isang matanda sa harap ng maraming tao, ano pa kaya ang ginagawa mo sa mga taong walang kalaban-laban sa dilim?!”
Lumuhod si Diaz, umiiyak at nagmamakaawa. “Sir, patawarin niyo po ako! Maawa po kayo, may pamilya po ako! Hindi ko po sinasadya!”
“Sana inisip mo ang pamilya mo bago mo tinadyakan ang pamilya ng iba!” sagot ng Heneral. Humarap siya sa kanyang mga aide. “Disarmahan ang pulis na ito ngayon din! Tanggalin ang badge! You are stripped of your rank and duties effective immediately! Ipakulong niyo siya! Sasampahan kita ng kasong physical injury, abuse of authority, at grave misconduct. Sisiguraduhin kong mabubulok ka sa kulungan at hinding-hindi ka na makakapagsuot ng uniporme kahit kailan!”
Agad na dinisarmahan ng mga escort si Diaz at pinosasan sa harap ng lahat. Ang mga tao sa simbahan ay nagpalakpakan. Hustisya. Nakita nila ang hustisya. Ang ibang mga pulis na kasama ni Diaz ay nagyuko ng ulo sa hiya at takot.
Bumalik ang Heneral sa kanyang ina. Lumuhod siya ulit at niyakap ito nang mahigpit, umiiyak na parang bata. “Patawarin niyo ako, Nay. Wala ako sa tabi niyo noong sinaktan kayo. Patawarin niyo ako.”
Hinaplos ni Lola Cely ang buhok ng anak. Sa kabila ng sakit, ngumiti pa rin siya. “Ayos lang, anak. Ang mahalaga, nandito ka na. Ang mahalaga, lumaki kang mabuting tao na marunong magtanggol sa tama. Happy Birthday, anak.”
Sa araw na iyon, hindi lang kaarawan ang ipinagdiwang. Ipinagdiwang din ang katotohanang ang kasamaan at pang-aabuso ay may hangganan. Si Lola Cely ay dinala sa pinakamagandang ospital para ipagamot, at si Sergeant Diaz ay naghimas ng rehas, nagsisisi sa kanyang kayabangan. Naging leksyon ito sa buong kapulisan na ang tunay na kapangyarihan ay wala sa baril o ranggo, kundi nasa pagpapakumbaba at pagrespeto sa bawat tao, lalo na sa mga nakatatanda.
