“ANG ANAK NA TINAWAG NILANG ‘WALANG MARARATING’ — PERO PAGBALIK NIYA, BITBIT NIYA ANG BALITANG MAGBABAGO SA KINABUKASAN NG MAGULANG NIYA.”
Lumaki si Jomar sa isang maliit na barung-barong sa gilid ng riles. Hindi sila mayaman, hindi rin sila kilala. Ang tanging kayamanan nila ay ang pagmamahalan nilang tatlo: si Papa Roldan, isang construction helper, at si Mama Tess na naglalabada para sa mga kapitbahay. Walang araw na hindi siya pinapaalalahanan ng mga magulang niya na ang edukasyon ang tanging paraan para makaahon sila sa buhay, kahit madalas silang pagalitan ng landlady kapag hindi nakabayad ng upa, kahit minsan ang hapunan nilang tatlo ay isang sachet ng noodles na dinagdagan ng tubig para magkasya. Kahit gano’n, may pangarap si Jomar: maging nurse at makapagtrabaho sa ibang bansa. Ngunit hindi lahat ng pangarap ay tinatanggap ng mundo. Minsan, inuuna ng mga tao ang panghuhusga kaysa pag-intindi.
Sa eskwela, madalas siyang kutyain. “Anak ng labandera,” “Batang riles,” “Walang mararating.” Kung minsan, pauwi siyang umiiyak, pero sasalubong sa kanya si Mama at Papa na may ngiting pilit, dala ang tinapi at sabaw na tila may halong pag-asa. “Anak, kaya mo ‘yan,” sabi ni Papa habang pinupunasan ang pawis at cemento sa noo. “Mag-aral ka lang. Balang araw, hindi mo na mararanasan ang hirap na ‘to.” At totoo, tinitiis nilang lahat—even kung minsan si Mama nanghihina na dahil sa sobrang trabaho, o si Papa halos himatayin sa pagod sa init ng construction site. Ngunit kahit anong sakit, hindi nila ipinararamdam sa anak. Sa halip, itinatago nila sa likod ng bawat ngiti.
Pagdating ng college entrance exams, biglang mas lumakas ang pangungutya ng mga kapitbahay: “Mag-aaral? Pambayad upa nga wala, college pa?” Pero determinadong si Papa, lumapit sa foreman niya at nagtanong kung puwede siyang mag-overtime araw-araw. At si Mama naman, tumanggap ng labada kahit sobrang bigat na, kahit minsa’y halos di na niya maigalaw ang kamay. “Para kay Jomar,” sabi nila. “Para sa anak naming may pangarap.” Ngunit isang gabi, habang papauwi si Papa mula sa construction site, nadulas siya sa basa at napilayan ang paa. Hindi na siya puwedeng pumasok ng ilang linggo. Ang sweldo nilang sapat-sapat lang ay tuluyang naging wala.
Kinabukasan, umiiyak si Mama habang sinusubukan pa ring maglaba gamit ang nanginginig na kamay. “Roldan… paano pa tayo?” Hinawakan ni Papa ang kamay niya, mahina pero matatag. │ “Tess… ipagpatuloy natin. Para kay Jomar.” Nang marinig iyon, parang may humaplos sa puso ni Jomar. Hindi niya na mapigilang tumulo ang luha sa sahig. Gusto na niyang isuko ang pangarap—pero paano niya magagawa iyon kung mismong magulang niya ang pilit na ipinaglalaban siya?
Pumasok siya sa pinakamalaking pagsusulit ng buhay niya, dala ang bigat ng kahirapan at ang pangarap ng dalawang taong kumakain ng pasensya para lang may maibaon siya. Pagkatapos ng exam, tahimik niyang hinarap ang resulta. Nang makita niya ang salitang “PASSED,” nanghina ang tuhod niya. Umiyak siya hindi para sa sarili niya, kundi para sa dalawang taong mas deserving ng medalya kaysa sa kanya—ang dalawang taong nagbigay ng lahat, pati sariling katawan, para lang makatapos siya.
Lumipas ang apat na taon. Hindi madali. Tumira siya sa dorm na madalas walang kuryente. Nagtrabaho siya bilang service crew sa gabi, estudyante sa umaga. Ilang beses siyang muntik sumuko. Ngunit sa bawat pagod, naaalala niya si Papa na hirap maglakad pero pilit tumatayo para magtimpla ng kape, at si Mama na patuloy pa rin maglaba kahit nanginginig na ang kamay. Kaya tinapos niya ang nursing degree. At nang araw na dumating ang board exam, ipinagdasal niya ang isang pangarap na hindi na para sa kanya—kundi para sa kanila.
Isang buwan pagkatapos, umuwi siya sa barangay, suot ang simpleng polo, may hawak na sobreng kulay ginto. Pagdating niya sa barung-barong nila, nakita niya ang mga magulang niya na kinakain ang lugaw na halatang pinagkasya na naman. “Anak? Bakit ka maaga?” tanong ni Mama. Lumuhod siya sa harap nila, nanginginig, luhaang nakangiti. │ “Ma… Pa… pumasa po ako.” Napasigaw si Mama, naluha si Papa, pero iyon pala ang simula pa lang. Inabot niya ang isa pang papel—ang kontrata. “Na-hire po ako. Papunta na akong UAE. Nurse po ako. Ma… Pa… aalisin ko na kayo dito. Hindi na kayo magtatrabaho.”
Hindi na nakapagsalita ang dalawang magulang. Si Papa pinipigilan ang luha pero tuloy-tuloy sa pagpatak. Si Mama humagulgol, hinawakan ang mukha ng anak na para bang ayaw na pakawalan. “Anak… anak namin… salamat…”
At doon niya sinabi ang linyang matagal niyang pinangarap ibalik sa kanila: │ “Kung hindi dahil sa inyo, wala ako ngayon. Kayo ang dahilan kung bakit ako lumaban. Kayo ang tunay kong mga bayani.”
At sa unang pagkakataon, ang mag-asawang sanay maging pagod, sanay maging hikahos, sanay maging walang-wala—nakahinga nang may kapayapaan. Dahil ang anak na tinawag nilang “walang mararating,” siya palang magiging dahilan ng pag-angat nila sa buhay.
