HINDI AKALAIN! | Palengke Siga, NILAMOG ng Dalagang Akala’y Ordinaryo! (Arnis Black Belt Shock!)
Ako si Ramon, tindero ng gulay sa palengke ng Barangay Malaya. Tatlong dekada na akong naglalakad sa mga daan na yun—maagang pag-aangat ng pwesto, mahabang hagod ng pawis, at malamlam na pag-uwi kapag maulan. Marami na akong nakita: away dahil sa presyo, away dahil sa pwesto, at kung minsan… ang mga taong tila wala nang takot sa batas. Pero isang araw, naganap ang isang eksenang hindi ko malilimutan — at marami kaming nakita at nararamdaman ay nagbago dahil dito.
Alas-siyete ng umaga nang dumating siya — medyo payat, naka-simpleng blusa, maong, at may dalang maliit na bag na parang taga-ospital ang materyales. Hindi siya tumingin nang pabaya. Tahimik siyang naglakad papunta sa isang bangko sa gitna ng palengke at umupo. Mga kalagitnaang tao, mga nagtitinda ng isda, manok, gulay, at mga mamimili — lahat abala. Ngunit may kakaiba sa kanya: may hawak siyang lumang payong, at ang kanyang tingin ay maalalahanin.
“Siya ba ‘yun?” bulong ng kapit-bahay kong si Lito.
“Hindi mo malaman,” sagot ko. “Baka taga-ibang panig lang.”
At doon nagsimula ang lahat. Biglang may isang grupo ng mga kalalakihan na kilala namin sa palengke bilang “siga” ang naglakad papalapit. Mga lalaki na palaging nakaharang sa daan tuwing gabi, nag-aakalang ‘sila ang batas’ sa palengke. May dala silang sako na parang droga ang laman o kaya kaya pera — hindi namin sigurado. Ang isa sa kanila, si Big Jay, may kilalang masungit na mukha, may pilak na singsing sa daliri, at ngipin niyang parang nagpapakitang-pera.
Tumingin ang lahat. Nagkaroon ng tensyon. Alam ng mga tindero na kapag nag-umpisa sila, di dapat silang makialam; delikado. Pero may hindi naipaliwanag na pagod sa amin — na dapat may humarang minsan.
Lumapit ang grupo sa kahabaan ng bangko. Big Jay ang nanguna. “Hoy, magbakasyon kayo! Buksan ang bag,” sigaw niya, halatang nang-uuto. Ang dalaga, tahimik lang. Hindi siya nagpakita ng takot. Inabot ng isa sa mga siga ang bag niya at sinilip.
“Anong dala-dala mo dyan, ‘te?” malakas ang boses ni Boyet, isa pa nilang kasama.
“Gulay lang,” mahinahon niyang sagot, para bang walang nangyayari.
Tumawa si Big Jay. “Gulay? Para kanino ‘yang gulay?” Nilapat niya ang kamay sa balikat ng dalaga at pilit binunot ang bag. Doon biglang kumawala ang mga mata niya—may tinig na nag-init sa katahimikan.
“Bahala ka,” malumanay niyang bulong habang unti-unting lumuhod. At sa ikatlong segundo, nagkaroon ng paggalaw na parang hindi magmumula sa isang ordinaryong babae.
Hindi ako nakakalimot sa una niyang kilos—mabilis na parang kidlat. Inunat niya ang kamay, hindi para humawak, kundi para kumapit sa pulso ni Big Jay. May isang malakas na click at tiniklop ang kanyang braso. Nang tumingin kami, nakita ng lahat ang maliit na pinong tali ng kayamanan ng katawan niya—mga kuko niyang matino, at isang pilas sa dibdib na tila tatak ng maraming taon ng pagsasanay.
“Arnis,” dupa-dupa kong narinig mula sa likod. May isang matandang tindera na pasimpleng napatingin.
Siya pala ay hindi ordinaryo. Hindi lang siya nagbebenta ng gulay. Sa isang iglap, inilabas niya ang lakas na hindi mo inaasahan sa isang payat na anyo. Ang galaw niya — hindi parang barilan o suntok lang — kundi maayos, mahinang paggalaw na sinundan ng matinding puwersa. Inikot niya ang braso, at sa isang suntok na parang nakalimutan naming ibenta ang oras, napahinto si Big Jay.
Hindi lang iyon. Ramdam namin ang tunog ng balat ng manika: isang sipa—matalim, kontrolado. Si Boyet natumba sa putikan. Isang pang-ikot pa, at ang isa pang kasama nila ay nagulantang at nawala ang balanse. Simpleng mga galaw, ngunit puno ng direksyon. Hindi kami makapaniwala.
“Hoy! Ano ginagawa niyo?!” sigaw ni Gary, malakas na parang gustong magpatuloy ang gulo. Ngunit parang nanlumo ang kanyang loob. Hindi niya inaasahan ang sinapit na hatol.
Lumapit ang babae, tahimik na lumakad papunta sa harap ni Big Jay. “Baka pwedeng huwag ka nang bumalik dito at ayain niyo ang ibang matitigas ang ulo?” malamig niyang sabi. Walang takot. May lakas.
Nagpatuloy ang sumunod—isa-isang bumangon ang mga kasama ng siga, winasak ang tiyan nila ng sariling takot. Tinulungan ng dalaga ang isang lalaking kumapit sa puso, pinatayo inabot na ng palad. Para kaming nanonood ng pelikula — pero tunay.
Tumayo ang babae at hinila ang bag niya. “Aalis na ako,” mahinahon niyang sabi. “Mungkahi lang—huwag na ninyong guluhin ang mga tao dito.” At dahan-dahan siyang lumakad palayo na para bang wala lang nangyari.
Nagtagal ang katahimikan. Ang mga tao, hindi makapaniwala. May isang batang tindero na nagpahangos ng mukha. Si Lito, parang bibig na nabuklod, nagbulong, “Sino siya? Ang bilis niyang kumilos.”
Lumapit ako at nagtanong. “Anong pangalan mo, ‘te?” Tinignan niya ako nang may kakaibang tingin. “Ate Mara,” mahina niyang sagot. “Sabi ng Nanay ko, ‘huwag mong ipakita kung sino ka agad.’”
Nahalata ko na may kakaibang katiyakan sa mukha niya. Tinawag siya ng isa nating kapitbahay na si Aling Dolor. “Ate, saan ka galing? Anong ginagawa mo dito?” Umiling siya ng dahan-dahan, parang may sinasabing kasaysayan.
“Nagpa-praktis lang,” sagot niya, at ngumiti. “Nagta-trabaho kasi ako dito since umaga. Nagbebenta rin ako ng gulay sa palengke.”
Ngunit hindi kami nag-atubiling magtanong nang marami. Hindi niya ito inireklamo. Pinagtiyagaan niya ang usapin at tumawa na parang walang nangyari.
Kinabukasan, kumalat ang balita sa buong palengke. Nilamog ni Ate Mara ang palengke siga.—gaya ng headline na iyon—at ang mga tao, tila lumubog ang paggalang. May nagtanong sa akin kung alam ko ba kung saan siya nag-practice o san siya nag-aral. May may nagsabi na siya ay champion sa arnis sa probinsya, may mga medalya. May iba na nagsabing siya ay nag-aaral sa isang community dojo na matatanda ang guro—isang lumang master na hindi pinapansin ng marami.
Lumipas ang mga araw, at unti-unti na naging normal na ang presensya niya sa palengke — isang dalagang akala lamang ay ordinaryo pero may lihim na lakas. Ngunit hindi iyon nagtatapos sa paglamog ng mga siga. Nagdala iyon ng isang bagong aral: hindi mo dapat husgahan ang tao sa panlabas. Minsan, ang pinakamahinang anyo ang nagtatago ng pinakamalakas na loob.
Minsan sa buhay, ang pag-angkin ng lakas ay hindi tungkol sa pagpapakita; ito ay tungkol sa pagpanalo sa takot ng iba. At si Ate Mara — may simpleng buhok, simpleng damit, maliit na tindahan ng gulay — nagturo sa amin ng leksyon na hindi inaasahan ng palengke: ang tapang ay hindi palaging malaki ang tinig, minsan ito ay tahimik, may disiplina, at may puso.
Sa palengke namin, mula noon may bagong katauhan si Ate Mara. Hindi lang tindera. Isa siyang bantay, isang ilaw sa gitna ng ingay, at sa aming mga bibig, tunay na bayani — dahil hindi lahat ng bayani ay may medalya. May mga bayani rin na naglalakad sa palengke at nagtitinda ng gulay.
