“HINDI KO SINABI SA ANAK KO NA NAGKASAKIT AKO — PERO NANG MAKITA NIYA ANG MGA LARAWAN SA HOSPITAL, HINAGKAN NIYA ANG PAA KO HABANG UMIYAK NA PARANG BATA.”
Ako si Ramon, 54 taong gulang, isang karpinterong taga-Tondo. Simula nang mawala ang asawa ko sampung taon na ang nakalipas, mag-isa kong pinalaki ang anak kong si Manuel. Siya ang dahilan kung bakit pinipilit kong gumising kahit masakit ang katawan ko, kahit nanginginig ang kamay ko sa pagod.
Hindi ko siya binigyan ng marangyang buhay, pero sinigurado kong hindi siya matutulog nang gutom.
Ako ang tatay na handang maglakad ng limang kilometro para makatipid sa pamasahe. Ako ang tatay na nagsisinungaling na “busog pa” kahit hindi pa kumakain para lang may makain siya. Ako ang tatay na kahit basag ang sapatos, patuloy na nagtatrabaho dahil ang pangarap niya… iyon ang naging misyon ko sa buhay.
Pero dumating ang isang araw na hindi ko na kayang itago ang sakit.
Sobrang pagod, sobrang stress, sobrang bigat ng problema — bumagsak ako habang nagbubuhat ng kahoy.
Namatay pa ako sa takot nang marinig ko ang doktor:
│ “Tay Ramon, may bumagsak pong ugat. Kailangan n’yo po ng procedure.”
Wala akong sinabi kay Manuel.
Bakit?
Kasi fourth year college na siya, graduating sa engineering. Siya ang unang magiging engineer sa aming pamilya. Hindi ko kayang guluhin ang pangarap niya.
Kaya tuwing gabi sa ospital, habang hawak ko ang tiyan ko na umiinit sa sakit at habang nakaturok ang IV sa braso ko, tinitingnan ko ang larawan niya sa cellphone ko.
Sinasabi ko sa sarili ko:
│ “Anak… konting tiis lang si Papa, ha? Graduation mo na.”
Hindi ko sinabi sa kanya kahit kailan.
Isang linggo akong nasa ospital. Walang nakakaalam. Gumagamit ako ng lumang cellphone para mag-text sa kanya:
│ “Nasa site pa si Papa. May overtime. Wag ka mag-alala.”
Pero ang totoo?
Nakaupo ako sa malamig na kama ng ospital, may kausap na doktor, nagbibilang kung paano ko babayaran ang utang.
Pagdating ng araw ng graduation, nagpunta ako kahit nanghihina. Nakasuot ako ng lumang polo, at napapagod akong tumayo, pero pinilit ko.
Nakasabit sa leeg niya ang medalya, at nakatingin siya sa akin na parang ako ang bayani niya.
Pag-uwi namin, bigla siyang humawak sa balikat ko.
“Tay… pwede ko po bang makita ang cellphone n’yo?”
Wala akong nagawa. Inabot ko.
Hindi ko alam na may Google Photos auto-backup ang lumang cellphone ko.
At doon niya nakita lahat —
mga larawan ko sa ospital, suot ang gown ng pasyente, may tubo sa braso, may benda sa tiyan.
Nakita niya pati ang mga resibong hindi ko nabayaran, pati ang pangalan ko sa listahan ng “pending accounts.”
Tumitig siya sa akin, nanginginig ang labi.
│ “Tay… bakit hindi n’yo po sinabi? Bakit mag-isa n’yo pong kinaya lahat?”
Hindi ako nakapagsalita.
Pero bago pa ako makapagpaliwanag, lumuhod siya —
literal na lumuhod sa sahig, hinawakan ang paa ko at humagulgol.
│ “Tay… patawarin n’yo po ako… habang ako po ay nag-aaral, kayo po pala… nagdurusa mag-isa. Tay, bakit hindi n’yo po ako hinayaang tumulong? Tay please, huwag n’yo na pong itago ang sakit n’yo… ako naman ngayon.”
Nanginig ang boses ko.
│ “Anak… ayokong madamay ka. Ayokong masira mo ang pangarap mo dahil kay Papa.”
Pero tumayo siya, pinunasan ang luha, at niyakap ako nang sobrang higpit — parang natatakot siyang mawawala ako anumang oras.
“Ipag-aayos ko po ang lahat, Tay. Ako naman po ang bahala sa inyo.”
Simula noon, ako na ang inaalagaan niya. Pagkatapos niyang makapasa sa board exam, nagkaroon siya agad ng trabaho. Tuwing linggo, dinadala niya ako sa check-up. Tuwing sweldo, siya ang nagbabayad sa gamot ko.
Hindi ko kailanman inasahan na ang batang dati kong pinapalitan ng diaper, ngayon ang siyang nag-aakay sa akin habang naglalakad.
Ngayon, nabawasan ang sakit ko. Mas maayos na ang lagay ko. Pero ang pinakamagandang nangyari?
Araw-araw niya akong hinahalikan sa noo at sinasabihan ng:
│ “Tay… buhay ko kayo. Hinding-hindi ko po kayo pababayaan.”
At doon ko na-realize:
Ang anak na pinalaki ko nang may pagmamahal,
bumalik bilang isang lalaking handang ibalik sa akin ang lahat ng sakripisyo ko.
