“ANG LALAKING HINDI PINANSIN NG MGA ANAK SA LOOB NG 10 TAON — PERO NANG MA-ICU SIYA, MAY NATAGPUAN SILA SA BULSA NIYA NA NAGPABAGSÁK NG LAHAT AT NAGPAIYAK SA KANILA SA GITNA NG OSPITAL.”
Sa loob ng sampung taon, halos walang balita kay Mang Celso ang tatlo niyang anak. Hindi dahil masama siya—kundi dahil mahirap siya. Magsasaka lang sa Mindoro, kumikita ng sapat para mabuhay. Pero kahit ganoon, ipinangako niya sa sarili niyang pagtatapusin niya ang mga anak niya. At tinupad niya iyon. Nagbenta siya ng lupa, nangutang, nagsikap kahit pagod, at halos di kumain para mabayaran ang tuition nina Mark, Lala, at Roderick. Pagkatapos nilang makagraduate, isa-isang umalis ang mga anak. Si Mark naging engineer, si Lala naging flight attendant, at si Roderick naging supervisor sa Maynila. Noong una, may mga tawag pa. May mga kumustahan. Pero habang tumatagal, naging puro “busy po ako, Tay,” “may meeting po ako,” “next time na po tayo mag-usap.” Hanggang sa tuluyang naging ghost ang mga anak niya—parang wala na siyang tatlong anak.
Sa baryo, madalas siyang nakikitang nag-iisa, nag-aayos ng lumang kubong halos bumigay na. Kapag may fiesta, tinitingnan lang siya ng mga tao at nagbubulungan:
│ “Bakit kaya di na pinapasyalan ang tatlong anak niya?”
Ngumingiti lang si Mang Celso.
“May trabaho sila. Busy lang. Uuwi rin ’yan.”
Pero sampung taon ang lumipas—walang umuwi.
Hanggang isang gabi, habang nagdidilig siya ng tanim niyang gulay, bigla siyang tumigil. Nahulog ang hose, nanginginig ang kamay, at dahan-dahan siyang bumagsak sa lupa. Inatake siya sa puso. Dinala siya ng kapitbahay sa maliit na ospital, pagkatapos ay inilipat agad sa ICU sa Maynila.
Nang malaman ng tatlong anak, hindi dahil sa tawag nila—kundi dahil sa post ng kapitbahay sa Facebook. Agad silang nagtawagan.
│ “Ano’ng gagawin natin?”
│ “Sino babalik?”
│ “Baka huli na…”
At doon sila nagkita muli—hindi sa salu-salo, hindi sa pasko, kundi sa harap ng ICU door.
Pagpasok nila, halos hindi nila makilala ang ama nila—payat, mahina, puro tubo, halos walang malay. Lumapit si Lala, umiiyak.
│ “Tay… patawad po…”
Sumunod si Mark.
│ “Tay… dapat po kinuha namin kayo noon pa…”
At si Roderick, halos walang boses.
│ “Tay… bakit di ninyo kami tinawag? Bakit niyo ’ko hinayaang lumayo?”
Tahimik ang matanda. Mahina ang paghinga. Pero nang dahan-dahan niyang inilabas ang isang maliit na punit-punit na papel mula sa bulsa ng kanyang lumang pantalon, nagkatinginan ang tatlong magkakapatid.
Nakasulat doon, naka-ballpen lang:
**“Daily Prayer List
-
Lord, bantayan mo sana ang anak kong si Mark.
-
Ilayo niyo po si Lala sa panganib sa biyahe.
-
Bigyan niyo po ng lakas si Roderick sa trabaho.
-
Huwag niyo po silang hayaang magkasakit.
-
Ako po bahala sa sakit ko, basta sila ligtas.”**
Napatigil ang tatlo. Napasandal si Mark sa pader, umiiyak na parang batang nawala. Sumigaw si Lala sa sakit ng damdamin. At si Roderick, nahulog sa upuan at napahawak sa mukha niya habang tuloy-tuloy ang luha.
Habang abala sila sa paghabol ng hininga sa bawat luha, naramdaman nila ang kamay ni Mang Celso—mahina pero gumalaw, hinahaplos ang kamay ni Mark.
“Tay…”
Dahan-dahan siyang nagsalita:
│ “Mga anak… di ko kayo sinisisi… Kahit malayo kayo… araw-araw ko kayong kasama… dito.”
Tinuro niya ang dibdib niya.
“Nagpapasalamat ako… lumaki kayong mabubuting tao… kahit wala ako…”
Humiyaw si Lala:
│ “Tay! Hindi po! Hindi kayo wala!
Kami ang nawala… kami po ang nang-iwan…”
At sa unang pagkakataon sa loob ng sampung taon, nagyakap silang apat—isang yakap na punô ng panghihinayang, takot, pagmamahal, at pangakong hindi na nila mauulit ang pagkukulang.
Mula noon, kinuha siya ng tatlo para lumipat sa Maynila. Hindi na siya nag-iisa. Hindi na nangangarap mag-isa. Hindi na lumuluha nang tahimik bawat gabi. Ang dating papel na luma at punit-punit? Inilagay nila sa frame, nakasabit ngayon sa sala. Paalala na minsan, ang mga magulang… kahit iniwan mo na, kahit hindi mo na nababalikan… ikaw pa rin ang inuuna nila—hanggang sa huling tibok ng puso nila.
